Ik denk dat niemand kan ontkennen dat we slecht voor onze aarde zorgen. Als mens zijn we zo ongeveer de enige levende wezens op deze planeet die in plaats van bijdragen aan een betere wereld deze wereld juist om zeep helpen door het verspillende consumentengedrag en het vele grondstoffen/materiaalgebruik. In Nederland en in de Westerse Wereld hebben we een hoge welvaart en daarmee een luxe positie. Juist daarom vind ik dat wij ons moeten inzetten om de verspilling tegen te gaan en moeten proberen deze negatieve beweging om te keren.
De noodzaak om hierover na te denken en bij te dragen is hoog.
Hoe geef ik hier als interieurarchitect vorm aan en welke keuzes maak ik hierbij?
In deze 9e blog van de serie 10 Wonderful Years ga ik dieper in op wat ik noem ‘bewust ontwerpen’. Lees je mee?
Duurzaam, circulair, cradle2cradle en andere termen ...
Bewust ontwerp gericht op well-being van de gebruikers en voor een betere wereld is natuurlijk best wel iets groots.
Ik zeg expliciet bewust ontwerp in plaats van duurzaam, circulair, cradle2cradle en andere hippe termen, omdat ik vind dat het verder gaat dan bijvoorbeeld een duurzaamheidslabel. Daarnaast is het voor mij een zoektocht geweest om binnen deze vele termen en labels mijn eigen ontwerphouding te vinden, zonder greenwashing. Voor mij gaat het met name om bewust keuzes maken en dat is in elk project weer anders.
Tijdens deze zoektocht en onder andere een inspirerende lezing door Biophilic Design Academy een tijdje geleden, kreeg ik het 10R model van Utrecht Sustainability Insitute onder ogen. Ik ontdekte dat dit model goed aansluiten bij de manier van bewust ontwerpen, zoals ik dit de laatste jaren onbewust al doe. Het geeft mij houvast aan de keuzes die ik kan maken binnen een bewust interieurontwerp.
Dit model gaat veel verder dan alleen recycling van plastic in PET felt stoelen of het toepassen van oude visnetgarens, het gaat over de vraag: moeten we dit allemaal wel doen en kan het ook op een andere manier?
10R-model Utrecht Sustainability Institute
Een van de modellen voor de hoogwaardigheid van hergebruik is het 10R-model door prof.dr. Cramer. Dit is een verdere verdieping van de Ladder van Lansink. In deze ladder komen zowel ‘zachte’ circulariteitsaspecten aan de orde (voorbeeld: ‘refuse’ is een keuze om iets niet te doen), als meer ‘harde’ circulariteitsaspecten (voorbeeld: ‘re-use’ gaat over daadwerkelijk hergebruik). De tien niveaus zijn weergegeven in bovenstaand figuur en tevens gedefinieerd in het Lexicon Circulair Bouwen. [bron: Platform CB’23 – Actieteam ‘Framework Circulair Bouwen’]
Het belangrijkste uitgangspunt: iets gewoon niet doen of minder of anders
Refuse / Reduce / Rethink / Re-use
In mijn ontwerphouding probeer ik bewust ontwerpen als een uitgangspunt te integreren. Daar waar een bewustere keuze gemaakt kan worden, doe ik dit. Ook als dit bijvoorbeeld een aanpassing van mijn opdracht betekent. Zo begon ik vorige jaar aan de opdracht voor een nieuwe werkomgeving van TIAS Business School. Zij zouden een volledig nieuwe werkomgeving krijgen. Gedurende de co-creatie sessies kregen we te horen dat het gehele pand waarin de gehuurde verdieping ligt binnen 3 jaar volledig gerenoveerd zou gaan worden door de verhuurder Tilburg University. Voor mij was het onmiddellijk een duidelijke zaak dat we hier dan geen volledig nieuw interieur in gingen ontwerpen. Behalve financieel zou dit ook op het gebied van duurzaamheid totaal onverantwoord zijn.
Ik heb daarom een plan gemaakt waarbij de bestaande (heftig gekleurde) vloerbedekking in een nieuw patroon werd gelegd. De puien werden met bestaande puien uit de opslag aangepast, zodat deze beter functioneerden. Als laatste werden strategisch keuzes gemaakt in functionaliteiten binnen de werkomgeving (waar komen de werknemers bij elkaar om elkaar te inspireren en waar willen zij juist meer focus en rust?) en hier werd nieuwe meubilair bij gezocht. Ongeveer 80% van het bestaande meubilair werd hergebruikt. Het deel meubilair wat nieuw werd aangeschaft, hebben we uitgezocht op duurzame producten en beoordeeld of dit meubilair toekomstbestendig is om straks na de grote renovatie ook weer te kunnen inzetten. Hier hebben we bewust gekozen voor een neutrale kleurstelling, zodat dit straks in een nieuwe omgeving weer goed te combineren is.
Het nieuwe circulaire interieur van TIAS Business school op de Tilburg University campus
Een tweede voorbeeld zijn de keuzes die gemaakt zijn binnen mijn ontwerp voor de update van de bibliotheek op de campus van Tilburg University. Bij deze grote bibliotheek op de Tilburg University Campus was de vloerbedekking versleten, eigenlijk te vroeg voor een grote renovatie (toentertijd over 8 jaar gepland). Dit werd aangegrepen om een aantal zaken aan nu al aan te pakken.
De tijdelijkheid van het nieuwe interieur was voor mij een aanleiding om te kiezen voor de circulaire vloerbedekking van Studio Wae. Door het verplaatsen van boeken kwam er ruimte vrij om tussen het bestaande interieur ‘oases’ te ontwerpen die zich richten op een andere manier van studeren zoals beter overleg of juist focus, ander zitcomfort en gericht op echt groen.
De tapijttegels van Studio Wae zijn restpartijen van Interface en Desso. We hebben hierbij de keuze gemaakt in kleurstellingen die voorhanden lagen en niet wat er geproduceerd kan worden. Kortom: roeien met de riemen die we hadden. Het is hierbij belangrijker om na te denken hoe deze kleuren en tegels worden toegepast dan uit welke kleuren we kunnen kiezen. Het is een keuze in ‘zo goed mogelijk’ in plaat van ‘zo mooi mogelijk’. Door de toepassing van Studio Wae is het uiteindelijk een fantastisch mooie vloer geworden!
Een circulaire vloerafwerking voor de bibliotheek van Tilburg University
De volgende keuze: Fast Furniture verminderen en zelfs uitbannen
Re-use / Repair / Refurbish
Als interieurarchitect ben ik me erg bewust van de weggooicultuur die we in ons welvarende land hebben. Met een collega-interieurarchitect ging ik een aantal jaren geleden naar een beurs in Keulen. We liepen verdoofd naar buiten, walgend van de hoeveelheid verschillende op elkaar lijkende stoeltjes en tafeltjes. Allemaal geprocedeerd om ook weer binnen een aantal jaren vervangen te worden. Dit moet en kan anders!
Ik kan als interieurarchitect hier al op verschillende manieren andere keuzes in maken, bijvoorbeeld door refurbished meubilair te kiezen of producten te kiezen die van afvalproducten worden gemaakt en straks ook weer als grondstof dienen voor nieuwe producten, zoals de statiegeld stoel Rex van Circuform.
Het langer gebruiken van producten
Daarnaast is het van belang op producten te kiezen waarbij de focus ligt op zo lang mogelijk gebruik. Dan is het inzetten van bestaand meubilair natuurlijk de snelste slag om te maken. Als dit ten minste nog past bij het functionele gebruik van het interieur. En als het nodig is kan bestaand meubilair tegenwoordig heel goed opgeknapt worden om weer een nieuwe ronde mee te kunnen.
Producten die van de juiste eerlijke materialen en met vakkennis gemaakt worden, gaan vaak langer mee dan producten die gericht zijn op snel consumentverkoop.
Betrokkenheid van gebruikers om geliefde producten/invullingen te kiezen
Bij de keuzes in een ontwerp let ik altijd op hoe een gebruiker ernaar kijkt. Als een product of een element geliefd is bij gebruikers, zullen deze er meer zorg voor dragen dan voor een product dat ver af staat. Een veel gehoord voorbeeld is de kopjes koffie die in de jaren 90 verdwenen in alle plantenbakken. De gebruikers van mijn interieurs geven tijdens co-creatie sessies vaak zelf aan dat men echt groen (als in planten) wil in hun werk/onderwijsomgeving. Je merkt dan ook dat na realisatie deze planten ook met zorg worden behandeld. Koffie en thee hieraan toevoegen is echt verleden tijd!
De gele kraan met planten vormt het centrale ontmoetingspunt in de werkomgeving van Dimenco.
Interieurontwerp gericht op well-being
Inmiddels is op vele manieren aangetoond dat een goede relatie met de natuur bijdraagt aan een gezondere omgeving: biophilic design. Dit gaat overigens verder dan alleen planten toepassen. Het gaat om zoveel mogelijk elementen die zo fijn zijn in de natuur in een binnenruimte brengen. Dat kan gaan om geluid, kleuren, lucht, maar ook vormen, structuren en tactiliteit. Ook het zelf kunnen beïnvloeden van het binnenklimaat (denk aan zelf een raam aanzetten, de verwarming/koeling kunnen bedienen, licht individueel schakelen) is ontzettend belangrijk. In mijn ontwerpen heb ik altijd oog voor maximaal daglicht, zicht, akoestiek en geluid, het binnenklimaat, positionering van ruimtes en waar het kan toepassen van meer natuurlijke ontwerpelementen.
Wat hierbij belangrijk is, is dat de gebruikers worden meegenomen in bepaalde keuzes. Dit doe ik door mijn manier van werken waarbij ik de gebruikers vanaf het begin af aan betrek.
Ronde vormen, natuurlijke elementen en materialen vormen een belangrijk onderdeel van het interieurontwerp van de studentomgeving en werkomgeving van de faculteit Bèta van de Zuyd Hogeschool in Heerlen.
Om niet te vergeten: Verantwoordelijkheid nemen
Als interieurarchitect ben ik me meer dan bewust dat ik het verschil kan maken door de juiste keuzes met mijn opdrachtgevers te bespreken. Ik heb een verantwoordelijkheid om fast-furniture tegen te gaan, niet mee te gaan in de hypes en echt goed te kijken welke omgeving past bij de specifieke vraag/gebruikers. Op die manier wordt deze omgeving ook omarmd en gedragen door haar gebruikers. En daardoor zal deze omgeving ook langer meegaan en toekomstbestendig zijn.
Als laatste, de grootste uitdaging: Positieve impact maken
Wat bij bewust ontwerpen bovenaan staat, is dat ik een positieve bijdrage wil leveren aan de omgeving. Op het gebied van duurzaamheid gaat het dan om een ontwerp zo te maken dat deze positief kan bijdragen aan het klimaat. Dit blijft een uitdaging, omdat je altijd materialen toevoegt en gebruikt. Hier is het de must om die materialen en producten te kiezen die iets kunnen bijdragen in plaats van per definitie slecht zijn voor de omgeving. Dit betekent wat mij betreft dat we moeten nadenken over de levensduur van een interieur, hoe dat verlengd kan worden en bij ontmanteling: wat er daarna met de afzonderlijke producten en materialen gebeurt. Het is een illusie om te denken dat dit 100% circulair zou kunnen op dit moment, maar stapje voor stapje zullen we de komende tijd wel dit kant op moeten bewegen. Zoals al gezegd: de noodzaak hiervoor is hoog!
Kortom: een behoorlijke uitdaging voor de toekomst. Ik ga deze graag aan met de gebruikers en opdrachtgevers van mijn projecten.
06 480 87 689
Goed bezig Judith. Groetjes van Papa en mama.