Van primair onderwijs tot en met universitaire opleidingen: op alle niveaus is men op zoek naar de best passende manier van onderwijs voor nu en in de toekomst. Van volledig project gestuurd met leerkrachten als coaches tot traditioneler klassikaal en frontaal gestuurd onderwijs: dit komt allemaal voorbij in mijn projecten van afgelopen 10 jaar.
Hoe geef je hier vorm aan en welke keuzes maak je hierbij? In deze 7e blog van de serie 10 Wonderful Years ga ik hier dieper op in.
Het onderwijs is een hele bijzondere en dankbare doelgroep om voor te werken: alles draait om ruimtes voor jongeren, ruimtes waarin zij kunnen groeien en zich kunnen ontwikkelen. Juist dit vind ik zo bijzonder aan het ontwerpen van onderwijsomgevingen: een prettige plek creëren waar kinderen, leerlingen, studenten maximaal tot hun rechtkomen en zich thuis voelen en daarnaast ook voor alle volwassenen die hen daarin begeleiden.
Lees je mee?
Onderwijsvisies vertalen naar een interieurontwerp
Opdrachten in het onderwijs worden vaak gegund via een (interieur)architectenselectie. Daarbij presenteer je jezelf en is het de bedoeling dat je een visie geeft op de gevraagde opgave. Tijdens deze selecties verwachten opdrachtgevers (vaak vanuit gemeentes) of facilitair managers dat ik hun vertel hoe de ruimtes eruit moeten zien, zodat de leerkrachten het beste hun werk kunnen doen. Vaak zelfs al in de vorm van een tekening, een 3D beeld of zelfs schetsontwerp.
Ik leg dan altijd uit dat ik hen kan helpen met het vormgeven van de ruimtes waarin ze les gaan geven, maar dat ik vanuit de gebruikers eerst wil weten op welke manier zij les willen geven, wat hun onderwijsvisie is. Deze input zal eerst moeten worden opgehaald, dus daarvoor zullen we eerst intensief met elkaar in gesprek moeten gaan. Op basis daarvan kan ik de ruimte die daarbij horen ontwerpen. Deze aanpak is niet altijd vanzelfsprekend, maar ik ervaar veel enthousiasme hierover, met name in het onderwijs. Wat mijzelf betreft: als opdrachtgevers daar niet in mee willen, dan zijn we wellicht niet de beste match voor de opgave.
Samen ontdekken welke ruimtes nodig zijn
Hoe verzamel ik de input die ik nodig heb?
Dit doe ik door workshops te organiseren met deze verschillende betrokkenen: als eerste de leerkrachten/docenten, maar ook de medewerkers die bezig zijn met beleid of facilitaire zaken. En daarnaast wil ik altijd het gesprek aangaan met leerlingen of dit nu kinderen zijn in het primair onderwijs of studenten op een universiteit: zij weten vaak precies wat ze nodig hebben en wat wel en niet werkt in hun onderwijsruimtes. Zij zijn ten slotte de mensen die de ruimtes het meest intensief zullen gebruiken.
De ruimtes ontwerp ik samen met de betrokkenen: door te luisteren, door inspiratiebeelden en voorbeelden voor te leggen en het geheel te bespreken: wat zal wel en wat zal niet werken binnen de visie van de school? Vaak helpt een 3D model om te visualiseren hoe de ruimtes eruit komen te zien en welke mogelijkheden er zijn. De betrokkenheid vanuit het onderwijs is ontzettend hoog: iedereen is enorm begaan en vol passie voor zijn of haar vak. Dat leidt altijd tot hele bijzondere projecten.
Praktijkvoorbeeld 1: Kindcentrum Natuurtalent in Helden-Panningen
Tijdens het ontwerpproces voor Kindcentrum Natuurtalent (Stichting Prisma) ben ik op deze manier te werk gegaan. Grotere conceptuele lijnen tot aan de daadwerkelijke varianten van indelingen met divers meubilair in de groepsruimtes zijn besproken met een grote gebruikersgroep. Uiteindelijk is hier een prachtige groene school uit ontworpen.
“Judith heeft voor Kindcentrum NatuurTalent in Helden de complete binneninrichting ontworpen en verzorgd. Hierbij heeft ze goed geluisterd naar wat onze visie is; namelijk ‘Samen (Buiten) Bezig Zijn’. De samenwerking met Judith verliep uitstekend; we hadden korte lijntjes samen en Judith pakt zaken snel en correct op.
We zijn ontzettend blij met het eindresultaat en krijgen van iedereen veel complimenten. Het is iedere dag een feestje om in zo’n prachtige omgeving te mogen en kunnen werken.”Vivian Wijnen – de Bruijn Directeur Kindcentrum Natuurtalent
Praktijkvoorbeeld 2: Aula’s voor het VISTA-college in Sittard en Maastricht
Bij het VISTA college (toen nog ROC Leeuwenborgh) lagen de belangen van de betrokkenen (de docenten, conciërges, catering, studenten) erg ver uit elkaar. Ik heb daarom verschillende aparte en gezamenlijke workshops gehouden om de diverse wensen op te halen. Uiteindelijk is hier een ontwerp uitgekomen waarin alle wensen van alle betrokkenen zijn verwerkt.
Bewust inrichten
Net zoals in al mijn projecten is bewust ontwerpen een belangrijk aandachtspunt in het onderwijs.
Hoe ontwerpen we met zo weinig mogelijk negatieve impact op onze omgeving? Of beter gezegd: hoe ontwerpen we met zo’n positief mogelijke impact op onze omgeving?!
Ik start altijd met kijken naar wat er al aanwezig is in een onderwijsomgeving. Bij een nieuw gebouw gaat het dan met name om lichtinval, functionaliteiten, relaties en ruimtelijkheid. Bij het kindcentrum Natuurtalent heb ik bijvoorbeeld dankbaar gebruik gemaakt van de mooie architectuur van WY architecten die het bestaande gebouw op een mooie ingetogen manier hebben uitgebreid met een deel nieuwbouw. Dit vormde een prachtige basis om het interieur verder op te bouwen.
Ook kijk ik altijd naar bestaand meubilair: vaak is het helemaal niet nodig al het meubilair te vervangen, maar kan een deel (of alles?) van het bestaande meubilair opnieuw ingezet worden. Daarbij is het belangrijk om naar bepaalde randvoorwaarden te kijken. Zoals bijvoorbeeld in mijn ontwerp voor de bibliotheek van Tilburg University: hier was de vloerbedekking aan vervanging toe, maar het overige interieur zou pas over 8 jaar grootschalig gerenoveerd worden. Ik heb hier bewust gekozen voor een circulair product op de vloer (door Studio Wae), zodat er geen nieuwe materialen zouden worden toegepast. Daarnaast is het bestaand meubilair voor bijna 100% hergebruikt. Nieuwe ingrepen zijn zoveel als mogelijk duurzaam ingevuld.
Elk project heeft een eigen invalshoek en uitwerking, maar elk project wordt door mij heel bewust bekeken en met een positieve blik op de toekomst uitgewerkt.
Veranderde rol van de docent: van traditioneel zenden naar een coach die leerlingen en studenten begeleidt in hun proces
Bij mijn projecten voor Fontys, Zuyd Hogeschool en Tilburg University krijgen docenten steeds meer een coachende rol in plaats van het frontaal zenden van informatie. Dit betekent zeker iets voor het interieur van de ruimtes. Eénpersoons lessetjes worden vervangen door overlegtafels en samenwerkplekken. De verschuiving is op alle niveaus in het onderwijs te zien: klaslokalen verdwijnen en er ontstaat steeds meer ruimte voor instructieplekken, open leeromgevingen en focusruimtes. Voorbeelden hiervan zijn in mijn hele portfolio te zien.
Een school staat niet alleen, maar heeft vele relaties met de omgeving
Onderwerpen als ‘Sticky Campus’ en ‘Een leven lang leren’ spelen een grote rol binnen ontwerpen voor het onderwijs. Een school is niet meer een op zichzelf staande entiteit, maar zoekt vele verbanden buiten de school.
Dit kan letterlijk een groen schoolplein zijn dat overloopt in een naastgelegen bos of voetbalveld (zoals bij het Kindcentrum Natuurtalent). Of een kantine gerund door studenten waar men ook avondeten wil verzorgen voor eenzame ouderen uit de wijk (zoals bij mijn project voor het VISTA college). Op het MBO, HBO en Unversiteiten zoekt met vergaande samenwerkingen met het bedrijfsleven, zodat studenten leren vanuit de praktijk. De ruimtes krijgen daardoor een andere functie en look & feel die aansluit bij dit bedrijfsleven. Daarnaast wordt ondernemerschap gestimuleerd en worden incubators ontwikkeld waarbij startups vanuit bv. Tilburg University samen een gebouw delen met opleidingen die zich richten op ondernemerschap, zoals in het Deprez-gebouw in Tilburg.
Ook wordt verder gekeken dan Nederland, met name waar het om internationale opleidingen betreft. Bij Zuyd Hogeschool heb ik net een project afgerond waarbij het doel was dat (internationale) studenten zich meer zullen gaan thuis voelen. Ook hier zijn community managers en studenten betrokken in keuzes tijdens met ontwerpproces. In het restaurant hebben we een werelds interieur ontworpen zodat de diverse doelgroep zich herkent in deze ruimtes en zich hier prettig voelt. Dit heeft ook in grote mate te maken met het gevoel van inclusiviteit. De behoefte aan dergelijke plek is heel groot. Na COVID kwam nog sterker het besef dat deze plekken eraan bijdragen dat studenten graag naar school komen: om elkaar te ontmoeten, om van elkaar te leren en om zelf te groeien.
Een onderwijsgebouw of – ruimte moet een plek zijn waar leerlingen en studenten tot hun recht komen, waar ze zich thuis voelen en waar ze maximaal kunnen groeien. Een inrichting kan hierbij ondersteunen op verschillende manieren. Met elkaar ontdekken we de beste keuzes hierin.
En ik, ik geniet enorm van ontwerpen aan deze ruimtes!
06 480 87 689
